تحلیل شاخص های اثرگذار بر توسعۀ اکوتوریسم در مناطق بیابانی ایران

با شنیدن نام بیابان، آنچه بیش از هر چیز دیگری در ذهن عام تصور خواهد شد، محیطی خشک، بی‎آب و عاری از پوشش گیاهی است که برای آن ارزش اکوسیستمی را متصور نمی شوند، در حالی‎که بیابان چالشی بوم‎شناختی در حیات کرۀ زمین است. درمقابل در تفکر سیستمی، بیابان نه‎تنها به‎دلیل وجود گونه هایی منحصربه‎فرد و توان اکولوژیکی ویژه نعمتی الهی به‎شمار می‎رود، بلکه قابلیت ها و ارزش های اقتصادی ـ اجتماعی آن، توان بالایی را برای این بوم‎زیست رقم‎زده است. این پژوهش برآن است تا با نگاه به جاذبه ها و قابلیت های زیستی و اقتصادی بیابان ها، ذهن را متوجه امکان سنجی جاذبه های بوم‎شناختی قابل سرمایه گذاری در بیابان های ایران و توجه به اکوتوریسم در این نواحی کند؛ زیرا بیابان یک منبع اقتصادی بی‎مانند و مستعد است که در راستای اهداف توسعۀ پایدار، موجب حفاظت زیستی و سودآوری اقتصادی این مناطق می شود. در پژوهش پیش رو، به‎منظور بررسی و تعیین ابعاد مختلف اکوتوریسم پایدار بیابان های ایران با کمک الگوریتم دلفی، به تعیین اهداف مورد نظر پرداخته شده است. برای تجزیه‎وتحلیل داده ها با استفاده از نظرات متخصصان مختلف، شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شناسایی و از تحلیل عاملی برای تفسیر داده ها استفاده شده است. یافته های تحلیل عاملی نشان‎دهندۀ آن است که پنج عامل گسترش مشارکت، تحول کالبدی، افزایش آگاهی محیطی، افزایش جمعیت و افزایش قیمت زمین با درصد واریانس 893/69، بیشترین آثار مثبت ناشی از تغییرات مربوط به پیامدهای اکوتوریسم نواحی بیابانی را تبیین می کنند و 107/30 درصد مربوط به پیامدهای منفی بوده است. این امر نشان‎دهندۀ اثرگذاری پیامدهای مثبت بیش از پیامدهای منفی است. با توجه به ابعاد و شاخص‎های اکوتوریسم، با اطمینان به‎نسبت خوبی می­توان انتظار داشت که اکوتوریسم زمینه‎های رونق اقتصادی ـ اجتماعی جوامع بیابانی و حفاطت از طبیعت بیابان را به‎همراه داشته باشد.